Pałac i park w Łebuni
Pałac został wybudowany w 1863 roku. Po 1945 roku w pałacu mieścił się PGR. Pierwsza wzmianka o wsi Łebunia pochodzi z 1400 roku. Łebunia przez wiele stuleci tworzyła wraz z Cewicami i Maszewem klucz dóbr szlacheckich rodu von Grelle. Najstarsze wzmianki o majątku pochodzą z 1410 i 1412 roku. Wtedy to przedstawiciel rodu von Grelle został sądownie zobowiązany do uiszczenia płatności na rzecz Stepkowa z Lęborka. C. Grzela jako przedstawiciel ziemi lęborskiej podpisał w 1440 roku w Kwidzynie akt przystąpienia do antyniemieckiego związku miast i ziem pomorskich. Dziesięć lat później Grzela otrzymał w nadaniu Łebunię, Cewice i Maszewo. Ród Grzelów dzierżawił Łebunię do lat 30-tych XIX wieku. W kolejnych latach właściciele często się zmieniali, m. in. byli nimi Sarbscy i von Grumbkowie. W 1784 roku w skład majątku łebuńskiego wchodziły dwa folwarki: Łubunia i Łebuński Bór. Wskutek przebudowy pałac zyskał neoklasycystyczny wygląd. W 1905 roku Robert Sinner, radca handlowy z Karlsruhe, zakupił majątki Maszewo, Łebunię oraz Cewice. Miał nimi zarządzać mąż jego córki Luise – Gustav Rodecker von Rotteck. W późniejszych latach majątek w Łebuni Robert Sinner przekazał swojej córce.
Posiadłość dworska posiada kształt zbliżony do prostokąta wydłużonego w osi północny-zachód, południowy-wschód. Jego powierzchnia wynosi 3,5 ha. Granice założenia wyznaczają: od wschodu szosa Lębork – Kartuzy, od południa droga łącząca Łebunię z Cewicami. Od zachodu granica biegnie ścieżką na krawędzi skarpy. Granice od północy wyznacza ogrodzenie folwarku. W kompozycji przestrzennej założenia wyróżnić można: część północną – gospodarczą oraz południową – ogrodową. Główny wjazd na teren usytuowany jest po stronie wschodniej. Jest to zachowana, historyczna brama o słupach ceglanych.
Pałac znajduje się w południowej części majątku. Położony jest na osi wschód – zachód z elewacją wjazdową od północy i ogrodową od południa, gdzie znajduje się park. Pałac posiada złożoną bryłę, wykazującą w swojej postaci liczne przebudowy oraz rozbudowę jakie miały miejsce w stosunku do jego pierwotnej postaci. W całości podpiwniczony – część piwniczna wykonana jest z kamienia – wzniesiony został z cegły otynkowanej i zdobionej boniowaniem. W XIX wieku do bryły głównej dobudowano od strony zachodniej dwuosiową, piętrową część pokrytą czterospadkowym dachem. Część ta wyróżnia się obramowaniami i zwieńczonymi łukowo oknami na parterze. Na piętrze są one proste.
Podczas rozbudowy pałacu, dobudowano kolejną część. Jest ona węższa od korpusu, lecz ma podobną szerokość elewacji frontowej. Posiada jedną kondygnację zasadniczą i poddasze użytkowe, doświetlone lukarnami w mansardowym dachu. Od strony podwórza na osi, posiada ona wejście do klatki schodowej z poziomu przyziemia. Klatka oświetlona jest łukowato, zwieńczonym oknem nad wejściem. Elewacja zachodnia podzielona została od zachodu pięcioma oknami, zaś od południa – od strony parku – jednym, prostym oknem.
Zasadniczą bryłę pałacu charakteryzuje osiowy ryzalit. Od strony ogrodu jest on trzyosiowy, piętrowy, zwieńczony trójkątem z półkolistym oknem i poprzedzony werandą o rzucie półwalca, dźwigającą taras z tralkami. Weranda posiada prostokątne, wielopolowe okna, dzielone pilastrami oraz boczne wyjście na przylegający do budynku taras. Od strony frontowej główne wejście mieści się w ryzalicie prostopadłościennym, dźwigającym kolejny taras z tralkami. Na nim umieszczono trzyosiowy ryzalit pozorny, zwieńczony trójkątem o półkoliście zakończonych oknach. Ryzalit wejściowy mieści krótki bieg schodów i dwa symetryczne pomieszczenia doświetlone wysoko umieszczonymi, małymi okienkami.
Dach głównej części użytkowej, wykazuje ciekawą konstrukcję uskokową, podobną do mansardowej. Doświetlony jest małymi lukarnami rozmieszczonymi symetrycznie po dwie z każdej osi ryzalitu. Szczytowa wschodnia elewacja mieści trzy okna w kondygnacji zasadniczej i poziomu poddasza, z tym, że okna środkowe są ślepe, a pod nimi znajduje się wejście do piwnicy.
zdj. Pałac w Łebuni
Rozmieszczony na obrzeżach drzewostan podkreśla zachowane wnętrze ogrodowe. Część ogrodu, położoną na zachód od pałacu zajmowały ogródki warzywne. Teren ogrodu ma silne powiązane widokowe z otaczającym obrazem rolniczym. W panoramie roztaczającej się z terenu ogrodu wyróżniającym się elementem jest dobrze widoczna wśród pól kępa drzew. W niej usytuowany jest grób jednego z byłych właścicieli majątku – Udo Rotha.
W pobliżu pałacu – w jego południowej części – mieści się interesujący z uwagi na porastającą go florę park. Skład gatunkowy jest stosunkowo jednorodny i opiera się na rodzimych gatunkach drzew liściastych, wśród których zdecydowanie dominuje buk pospolity. W drzewostanie wyróżnia się grupa starych choin kanadyjskich, rosnąca po południowej stronie pałacu. Na terenie parku ok. 260 m na południowy – zachód od zabudowań dworskich, na zadrzewionym stoku rośnie uznany za pomnik przyrody dąb szypułkowy o obwodzie pnia 3,3 m, wysokości ok. 27 m oraz pierśnicy ok. 1 m. Do pomników zalicza się również rosnący na zadrzewionej skarpie obniżającej się ku dopływowi Okalicy, ok. 300 m na południowy zachód od zabudowań dworku, buk pospolity, którego obwód pnia wynosi 3,5 m, pierśnica 1,8 m, zaś wysokość ok. 25 m. Uznanym pomnikiem przyrody jest potężny, owocujący okaz bluszczu pospolitego – hedera helix – porastający fragment muru przy głównym wjeździe na posesję. Najliczniejszą grupę stanowią drzewa w wieku od 70 do 100 lat. Najstarsze drzewa, buki i lipy – kilka sztuk – osiągnęły wiek około 130 lat. Warstwa krzewów jest bardzo uboga. Niewielkie ich skupienia stanowią: śnieguliczka biała, rosnąca przy historycznym ogrodzeniu od strony szosy, oraz gęsta grupa bzu czarnego.
zdj. Pałac w Łebuni
Obecnie pałac w Łebuni jest w rękach prywatnych i świadczy usługi hotelarskie i restauracyjne. Wokół pałacu znajduje się kompleks parkowy do dyspozycji gości.
